Anders denken, meer doen
De energietransitie verandert ons energiesysteem. Bedrijven schakelen over van aardgas naar elektriciteit en op termijn ook waterstof. Huishoudens stappen over op (hybride) warmtepompen, elektrisch rijden en koken op inductie. Deze verandering leidt tot de grootste verbouwing van het energiesysteem in onze generatie: van een systeem op basis van fossiele bronnen gaan we naar een systeem op basis van duurzame bronnen. Het zwaartepunt voor ons ligt daarbij op uitbreiding van het elektriciteitsnet.
Dat de vraag naar elektriciteit zou toenemen, hadden we voorzien. Maar de snelheid van die groei had niemand zien aankomen. De versnelling is veel eerder gekomen en veel groter dan verwacht. Niet in de laatste plaats door de enorme stijging en onzekerheid over de gasprijs, onder andere door de oorlog in Oekraïne, en door de landelijke stimuleringsmaatregelen voor verduurzaming. Die hebben de behoefte om te verduurzamen voor veel bedrijven en huishoudens vergroot. Het gat tussen wat nodig is en wat we kunnen bijbouwen, wordt door deze ontwikkeling groter in plaats van kleiner.
Het gevolg is dat we ook in 2023 grootzakelijke klanten moesten vertellen dat het helaas lang gaat duren totdat we ze een nieuwe of zwaardere aansluiting kunnen bieden. Soms wel vijf tot tien jaar. Dat is een pittige boodschap die ons aan het hart gaat. Want het betekent dat deze ondernemers hun plannen moeten uitstellen of andere oplossingen moeten zoeken.
Daarnaast werd in de sector afgelopen jaar duidelijk dat als we nu geen ingrijpende maatregelen nemen, in de nabije toekomst ook huishoudens en bedrijven met een kleinere aansluiting worden geraakt. Omdat we nieuwe woningen niet kunnen aansluiten en verzwaringen niet kunnen uitvoeren zonder lange wachttijden.
Recorduitbreiding van onze netten
In gesprekken met grootzakelijke klanten, het Rijk, gemeenten en provincies zien we een groeiend besef dat de drukte op de elektriciteitsnetten een nieuwe realiteit is in de energietransitie. Een realiteit die van Enexis vraagt dat we fors blijven investeren in de uitbreiding en verzwaring van onze infrastructuur. En dat doen we. Dankzij de ongekende inspanningen van onze medewerkers, bouwden we het afgelopen jaar met 2.180 megawatt opnieuw een recordhoeveelheid aan capaciteit bij, en de komende decennia zetten we stevig door.
In november maakten we in ons investeringsplan bekend dat we al onze 125 hoogspanningsstations gaan uitbreiden en er nog eens tientallen zullen bijbouwen. We trekken de komende drie jaar 6.860 kilometer aan kabels en investeren fors in 4.140 transformatoren en andere componenten. De komende jaren verdubbelen we de capaciteit van ons elektriciteitsnet, dat we in de afgelopen vijftig jaar hebben opgebouwd.
Verder werken we aan meer transparantie voor met name grootzakelijke klanten, zodat zij weten waar ze aan toe zijn. Daarvoor gebruiken we onder andere wachtlijstkaarten. Die laten per station zien hoeveel grote zakelijke klanten op de wachtlijst staan en hoeveel capaciteit zij hebben aangevraagd. Deze informatie vullen we aan met de verwachte oplevertijden van onze eigen stations en die van TenneT.
Bewustwording over het veranderende energiesysteem
Het veranderende energiesysteem dwingt ons tot een nieuwe kijk op het gebruik van energie. Het vraagt van alle gebruikers dat ze anders met elektriciteit omgaan dan ze gewend zijn. Dat huishoudens en bedrijven elektriciteit vooral afnemen als er veel energie uit wind of zon beschikbaar is. Dit is een grote aanpassing. In 2023 bereidden we een campagne voor waarmee we al onze klanten bewust willen maken van het volle stroomnet. Wat gaan zij ervan merken, en vooral ook: wat kunnen ze zelf doen?
Zelf zijn we voortdurend bezig met het onderzoeken van innovatieve manieren om de energievoorziening efficiënter te maken, en de capaciteit van onze netten beter te benutten. We kijken naar diverse mogelijkheden, variërend van technische oplossingen tot nieuwe contractvormen. Zo sloten we in augustus 2023 een zogeheten ‘spitsmijd-contract’ met een van onze grootzakelijke klanten, Eneco. Om overbelasting van het net te voorkomen, gaat Eneco op piekmomenten minder windenergie leveren. Dit soort maatregelen kunnen we nemen, omdat we door digitalisering goed zicht hebben op het actuele gebruik en voorspellingen kunnen doen over toekomstig gebruik van ons net.
Verder verwachten we veel van de maatregelen die het kabinet in oktober aankondigde, zoals stimulering van het laden van elektrische auto’s in de daluren. Ook zijn we blij dat het kabinet € 166 miljoen beschikbaar stelt aan nieuwe initiatieven om de opzet van energiehubs te stimuleren. In deze hubs stemmen bedrijven lokaal hun elektriciteitsvraag en -aanbod op elkaar af. Hierdoor hebben ze minder ruimte nodig op het energienet. We maken dit mogelijk door beschikbare data slim te combineren en deze vervolgens transparant voor onze klanten inzichtelijk te maken.
En onze gasnetten? Voor de veiligheid en betrouwbaarheid daarvan blijven we ons inzetten, ook tijdens de verbouwing. Deze netten zijn nog steeds nodig, en niet alleen voor aardgas. Ze zijn ook goed geschikt te maken voor alternatieve energiedragers, zoals groen gas en waterstof. Deze nieuwe energiedragers zijn een onlosmakelijk onderdeel van de oplossingen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen. Daarom investeren we in projecten waarmee we de toename van groen gas en waterstof mogelijk maken.
Proactief aan de slag met onze netten
Intussen neemt ook de druk op lokale laagspanningsnetten in woonwijken toe. Door elektrificatie en (hybride) warmtepompen treedt op steeds meer plekken overbelasting op. In samenwerking met aannemers gaan we daarom proactief buurt voor buurt de regio’s door om onze laagspanningsnetten klaar te maken voor de toekomst. Dit kan tot gevolg hebben dat we individuele spanningsproblemen niet overal meteen verhelpen. Huishoudens moeten hierdoor soms langer wachten tot hun problemen opgelost zijn. Aan de andere kant maken we onze netten zo sneller klaar voor de toekomst – en voorkomen we nieuwe problemen.
We beginnen in de gemeenten waar de (technische) knelpunten het grootst zijn. Mede door sensoren in ons net hebben we daar goed zicht op. Belangrijk onderdeel van de buurtaanpak is dat we samen met de gemeenten alles voorbereiden – van vergunningen tot ruimtelijke inpassing – zodat de uitvoering meteen kan starten. Hoe we dit willen vormgeven, presenteerden we samen met de andere netbeheerders in de Nationale Uitvoeringsagenda. De komende maanden maken we afspraken met maatschappelijke partners en overheden over realisatie van deze agenda en wat er nodig is om onze productie verder te versnellen.
Meer technici aan boord
Een andere belangrijke voorwaarde om onze productie te kunnen opschalen, is het aantrekken van voldoende technici. Zoals in veel sectoren is het tekort aan technische vakmensen een grote uitdaging. Maar ondanks de krapte op de arbeidsmarkt maakten we afgelopen jaar een reuzenstap in de werving van nieuwe medewerkers. Al vroeg in november behaalden we ons doel voor het hele jaar: maar liefst 370 fte’s aan technische medewerkers startten in 2023 bij Enexis. Dit is het resultaat van een geweldige inspanning van onze recruiters, een geslaagde arbeidsmarkt- en referral-campagne en een ruimere beloning voor collega’s in technische functies. We spanden ons tot het uiterste in om deze mensen op te leiden tot vakbekwame, veiligheidsbewuste professionals – ook via onze eigen opleidingsprogramma’s en -locaties.
Toch hebben we nog altijd meer mensen nodig. Daarom intensiveren we onze samenwerking met aannemers. Zo hebben we in juli met andere infrabedrijven een enorm werkpakket van € 2,5 miljard vergund aan bouwpartners uit binnen- en buitenland. Het gaat om een overeenkomst van maar liefst acht jaar voor de uitvoering van energie-, drinkwater- en telecommunicatiewerk in Noordoost-Nederland. De grote schaal en lange duur van dit contract geeft deze bedrijven werkzekerheid en dus vertrouwen om te investeren in vakmensen. We besteden ook meer taken uit dan gebruikelijk – niet alleen het bouwwerk zelf, maar bijvoorbeeld ook de voorbereiding ervan. Zo maken we het voor deze partners extra interessant om te werken voor Enexis.
Investeringen blijven groeien
De ongekende opdracht om het energienet klaar te maken voor de toekomst leidt tot gigantische investeringen. Ons totale investeringsniveau bedroeg in 2023 ruim € 1,1 miljard, een groei van 27%. Deze investeringen krijgen we met vertraging vergoed via onze tarieven. In 2023 gaven we circa € 1,5 miljoen per dag meer uit aan de energietransitie dan we via de tarieven ontvingen. Dit tekort neemt de komende jaren helaas toe.
Enexis heeft een solide financiële positie, met sterke creditratings bij Moody's en S&P. Beide creditratings bevatten een verhoging vanwege eventuele toekomstige steun van aandeelhouders, waaronder misschien ook het Rijk. Deze verhogingen ondersteunen de financiering van de energietransitie en dragen bij aan een goede toegang tot financiële middelen.
In 2023 realiseerden we een nettowinst van € 72 miljoen uit gewone bedrijfsvoering. Vergeleken met 2022 betekent dit een winstdaling van € 115 miljoen (de verkoopopbrengst van Fudura in dat jaar niet meegeteld). Deze daling wordt vooral verklaard door de hogere inkoopkosten van transportdiensten, distributieverliezen en hogere operationele kosten.
Betrouwbaarheid blijft stabiel, grote verbetering in veilig werken
We breiden ons netwerk niet alleen uit. We zorgen ook dat het tijdens de verbouwing goed blijft functioneren. Net als in de afgelopen jaren lag de betrouwbaarheid van onze netten in 2023 weer rond de 99,996 procent. Wel scoorden we helaas boven onze eigen norm van 17,5 minuten uitval. Onze klanten konden gemiddeld 20,0 minuten niet beschikken over stroom en 137 seconden niet over gas. Dit is het gevolg van vier grote storingen die lang duurden en veel huishoudens raakten. We onderzoeken zorgvuldig de oorzaak om te begrijpen waarom dit stoort storingen plaatsvindt en wat we kunnen doen om dit te voorkomen. Want hoewel onze storingsploegen nog steeds in staat zijn om problemen met dezelfde snelheid op te lossen, is de kans aanwezig dat het aantal storingen en de duur ervan in de toekomst toeneemt. Dit is een gevolg van het feit dat we de grenzen van ons net opzoeken om zo veel mogelijk ruimte voor onze klanten te creëren.
We verzetten meer werk met elkaar en het beste nieuws is dat we dat steeds veiliger doen. In 2023 hadden we het laagste aantal ongevallen met verzuim sinds jaren. Niet alleen bij Enexis, maar ook bij onze aannemers lag dit aantal fors lager dan in 2022. Een prachtige prestatie waar we trots op zijn. Toch blijft ieder ongeval er één te veel. Daarom gaan we bij incidenten en ongevallen na wat er precies is gebeurd en welke lessen we eruit kunnen trekken. Want de veiligheid van onze mensen en omgeving staat op één bij alles wat we doen.
Onze mensen gaan tot het uiterste voor de klant
Over onze mensen gesproken: die bedanken we hier graag voor de uitzonderlijke inspanning die ze in 2023 hebben geleverd. Onze collega’s gingen tot het uiterste om klanten het maximale te bieden. Dat deden ze altijd al, maar het afgelopen jaar ging er nog een flinke schep bovenop. Met de nodige frustratie dat we op dit moment niet aan alle klantwensen kunnen voldoen, maar met extra motivatie om klanten zo snel mogelijk een beter perspectief te bieden. We waarderen dit enorm.
Zelf zagen we tot onze spijt dat bestuursvoorzitter Evert den Boer vanwege gezondheidsredenen zijn functie moest neerleggen. Gelukkig werd een nieuwe voorzitter en een tijdelijke chief operating officer snel benoemd. Vol nieuwe energie zetten ook wij er met dit team de schouders onder.
Samen met al die betrokken en vakkundige collega’s én bouwpartners gaat Enexis nog sneller grotere stappen zetten. Zo helpen we huishoudens, bedrijven én het klimaat vooruit.
Raad van bestuur Enexis Holding N.V.
Rutger van der Leeuw
Mariëlle Vogt
Jeroen Sanders
Liesbeth Kaashoek